Mundarija

Tushundim. Sizga mavzularni ko'proq qo'shib, har biriga qo'shimcha ma'lumotlar va amaliy mashqlar qo'shishni xohlaysiz. Quyida 1-Modul va 2-Modulga yangi mavzular qo'shildı, har biri uchun qo'shimchalar kengaytirildi. Yangi mavzular asosiy va tarmoq bo'yicha muhim yo'nalishlarni qamrab oladi.

---

1-Modul (Asosiy Linux va Tizim Boshqaruvi)

Nomer	Mavzu	Qo'shimcha (to'liq versiya)
1	Kirish: Linux haqida boslang'ich tushuncha	Linux nima? Ochiq manba operatsion tizimi, asosiy tarqalgan distributivlar (Ubuntu, CentOS, Debian, Fedora). Istoriyasi: Linus Torvalds tomonidan 1991-yilda yaratilgan. Afzalliklari: bepul, moslashuvchan, xavfsiz. Amaliy: Virtual mashina o'rnatish (VirtualBox yoki VMware), Linux distributivini yuklab olish va sinovdan o'tkazish. Qo'shimcha: Linux kernel versiyalari va ularning farqlari, jamiyatdagi ishtirok.
2	Virtualbox da Linux OS ni o'rnatish	VirtualBox o'rnatish qadamlari (Windows/macOS uchun), Linux ISO faylini yuklab olish (masalan, Ubuntu 24.04), virtual disk hajmini belgilash (10-20 GB), RAM va protsessor sozlamalari. Amaliy: Ubuntu o'rnatish bo'yicha qadam-qadam yo'riqnoma, qayta ishga tushirish sinovi. Qo'shimcha: USB devorlari bilan ishlash, snapshot yaratish va tiklash, network adapter sozlamalari.
3	Linuxning fayl daraxti va bosqichlar'ich komandalari: fayl bilan ishlash	Fayl daraxti tuzilishi (/etc, /home, /var, /bin), asosiy komandalar (ls -l, cd, pwd, mkdir, cp, mv, rm). Fayl tizim turlari: ext4, xfs. Amaliy: Yangi katalog yaratish, fayl ko'chirish va o'chirish, huquqlar tekshirish. Qo'shimcha: Simvolik havolalar (ln -s), hard linklar, fayl atributlarini o'zgartirish (chattr).
4	Arxivlash va Zichlashtrish	Tar, gzip, zip, bzip2 komandalari, arxivlash va zichlash jarayoni (.tar.gz, .zip). Foydalanish holatlari: ma'lumotlarni saqlash, uzatish. Amaliy: Faylni .tar.gz formatida arxivlash, arxivni ochish. Qo'shimcha: Bir nechta kataloglarni birdam arxivlash, parol bilan himoyalash, arxiv hajmini optimallashtirish.
5	Linuxda disklar bilan ishlash: organli o'rnatish	Disk bo'limlarini boshqarish (fdisk, parted, gdisk), manual o'rnatish jarayoni (bo'limlash, formatlash). Fayl tizim tanlash (ext4 yoki xfs). Amaliy: Yangi bo'lim yaratish, formatlash va ulash. Qo'shimcha: LUKS bilan shifrlash, disk kvotalarini sozlash, SMART monitoring.
6	Linux desktop muhitini OS bilan yonma-yon o'rnatish	Dual-boot sozlamalari, GRUB konfiguratsiyasi (/etc/default/grub), disk bo'limlarini ajratish. Amaliy: Windows bilan dual-boot o'rnatish, GRUBni sozlash. Qo'shimcha: Bootloader muammolarini bartaraf etish, UEFI moslashuvi, Secure Boot bilan ishlash.
7	Linuxda matnli taxrirlash: nano va vim	Nano va Vim muharrirlari, asosiy buyruqlar (nano: Ctrl+O, Vim: i, :wq, yy, dd). Foydalanish farqlari. Amaliy: Foydalanuvchi uchun konfiguratsiya faylini tahrirlash (/etc/passwd). Qo'shimcha: Vim plugins (NERDTree), makrolar yaratish, sinxron tahrirlash.
8	Foydalanuvchi va guruplarni boshqarish	Useradd, usermod, groupadd, passwd komandalari, /etc/passwd va /etc/group fayllari. Amaliy: Yangi foydalanuvchi qo'shish, guruhga qo'shish va huquqlar berish. Qo'shimcha: Sudo huquqlarini boshqarish, NIS bilan foydalanuvchi sinxronizatsiyasi.
9	Fayl huquqlari	chmod (simvolik va raqamli), chown, umask komandalari, huquqlar turlari (rwx, SUID, SGID). Amaliy: Faylga o'qish huquqini o'zgartirish, direktoriyaga ijro huquqini qo'shish. Qo'shimcha: ACL (Access Control List) sozlamalari, SELinux asoslari.
10	Disklarni bo'lish, formatlash va paketlaga biriktirish (mount) va NFS server	Mount, umount, /etc/fstab konfiguratsiyasi, NFS server sozlamalari (/etc/exports). Amaliy: NFS orqali papkani ulash, fstabga yangi kirish qo'shish. Qo'shimcha: Avto-mount, NFS xavfsizlik sozlamalari, CIFS/SMB bilan taqqoslash.
11	Disklar bilan zaxiralash(RAID): software raid bilan linux o'rnatish	RAID 0, 1, 5 turlari, mdadm vositasi, RAID konfiguratsiyasi jarayoni. Amaliy: Software RAID sozlamasi, sinovdan o'tkazish. Qo'shimcha: RAID darajalari taqqoslash, hardware RAID farqlari, RAID sinxronizatsiyasi.
12	RAID ni komandalar orqali boshqarish	mdadm komandalari (create, assemble, manage), RAID holatini tekshirish. Amaliy: RAID massivini qayta tiklash simulyatsiyasi. Qo'shimcha: RAID monitoring vositalari (smartctl), xato tuzatish strategiyalari.
13	Serverda hardware raid va BMC sozlash	Hardware RAID konfiguratsiyasi (Dell/HP kontrollerlari), BMC (IPMI) boshqaruvi, monitoring. Amaliy: RAID holatini monitoring qilish. Qo'shimcha: BMC orqali uzoqdan qayta ishga tushirish, firmware yangilash.
14	LVM texnologiyasi	LVM asoslari (pvcreate, vgcreate, lvcreate, lvextend), hajmni kengaytirish. Amaliy: Logik hajm yaratish va kengaytirish. Qo'shimcha: LVM snapshotlari, thin provisioning, LVM mirroring.
15	Malumotlar zaxiralash(Backup). Linux full backup	Rsync, tar bilan zaxiralash, inkremental va differensial backup, kompressiya. Amaliy: Butun tizimni zaxiralash, tiklash sinovi. Qo'shimcha: Bulut xizmatlari (AWS S3) bilan integratsiya, zaxira nusxasini shifrlash.
16	Tsklarini avtomatlashtirish: Cron	Crontab konfiguratsiyasi, vaqt jadvali (minut, soat, kun), loglash. Amaliy: Har kuni skript ishga tushirish, natijalarni tekshirish. Qo'shimcha: Anacron bilan muqobil yechimlar, systemd timerlar.
17	Paket menejerlar: apt, yum, rpm, dpkg	Apt-get, yum install, rpm o'rnatish, paketlar ro'yxatini tekshirish. Amaliy: Yangi paket o'rnatish, yangilash. Qo'shimcha: Paket chalkashliklarini hal qilish (apt --fix-broken), repository boshqaruvi.
18	Linux jarayonlari va servislar	ps, top, htop, systemctl komandalari, servis boshqaruvi (start, stop, enable). Amaliy: Servisni ishga tushirish/to'xtatish, holatini tekshirish. Qo'shimcha: Sistem resurslarini monitoring (iotop, iftop), jarayonni prioritizatsiya qilish (nice).
19	Foydalanuvchi bo'yicha amaliyot - 1	Foydalanuvchi qo'shish, huquqlar boshqarish, guruhlar bilan ishlash mashqlari. Amaliy: Kompleks topshiriq (5 foydalanuvchi qo'shish). Qo'shimcha: Foydalanuvchi faoliyatini loglash, session boshqaruvi.
20	Foydalanuvchi bo'yicha amaliyot - 2	Ko'p foydalanuvchi boshqaruvi, guruhlar bilan ishlash, huquqlar sinxronizatsiyasi. Amaliy: Guruplar yaratish, foydalanuvchilarni ulash. Qo'shimcha: LDAP bilan integratsiya, Kerberos asoslari.
21	Tizim mavzulari bo'yicha amaliyot - 2	Tizim konfiguratsiyasi, disk boshqaruvi, RAID va LVM mashqlari. Amaliy: Full tizim sozlamasi (backup+restore). Qo'shimcha: Tizimni xavfsiz o'chirish, qayta yuklash skriptlari, log analizatsiyasi.
22	Tizim xavfsizligi: Firewall va fail2ban	Iptables/firewalld asoslari, fail2ban o'rnatish, SSH xavfsizlik sozlamalari. Amaliy: SSH uchun fail2ban qoidasi qo'shish. Qo'shimcha: Brute-force mudofaasi, SELinux sozlamalari.
23	Skriptlash asoslari: Bash skriptlari	Bash sintaksisi (if, for, while), skriptlarni ishga tushirish. Amaliy: Oddiy backup skripti yozish. Qo'shimcha: Funksiyalar va parametrlar bilan kengaytirish.
24	Tizim diagnostikasi va logging	journalctl, dmesg, syslog konfiguratsiyasi, log tahlili. Amaliy: Tizim xatolarini topish. Qo'shimcha: Rsyslog bilan masofaviy loglash.

---

2-Modul (Tarmoq va Xizmatlar)

Nomer	Mavzu	Qo'shimcha (to'liq versiya)
1	Linux OS da tarmoq sozlamari	IP konfiguratsiyasi (ifconfig, ip addr), netplan (Ubuntu), network-scripts (CentOS). Amaliy: Statik IP sozlamasi, tarmoq interfeysi tekshirish. Qo'shimcha: VLAN sozlamalari, bridging, tarmoq interfeysi aloqadorligini tekshirish.
1.2.2.1	(Linux OS da tarmoq sozlamari) mavzusi bo'yicha praktika	Tarmoq interfeysi sozlamalari (eth0, wlan0), DNS konfiguratsiyasi (/etc/resolv.conf), tarmoq sinovi (ping, traceroute). Amaliy: Tarmoq sinovi (ping, nslookup). Qo'shimcha: Firewall bilan integratsiya, DHCP server sozlamalari.
2	Linux OS ning ichki firewall: iptables	iptables qoidalari, NAT (masalan, port forwarding), port filtering, chain turlari (INPUT, OUTPUT). Amaliy: 80-portni ochish qoidalari, qoidalarni saqlash. Qo'shimcha: iptables-save, qoidalarni eksport qilish, firewalld bilan taqqoslash.
3	Web server: Nginx	Nginx o'rnatish (apt install nginx), virtual host sozlamalari (/etc/nginx/sites-available), SSL integratsiyasi. Amaliy: Oddiy veb-sayt sozlamasi, test sahifasi yaratish. Qo'shimcha: Nginx bilan PHP-FPM, reverse proxy sozlamalari.
4	DNS serverlar: Bind9	Bind9 konfiguratsiyasi, zone fayllari (/var/named), forwarder sozlamalari. Amaliy: DNS server sozlamasi, so'rov sinovi (dig). Qo'shimcha: DNSSEC qo'shish, xavfsizlik, secondary DNS sozlamalari.
5	Pochta server: Iredmail	Iredmail o'rnatish (skript orqali), email xizmatini sozlash (Postfix, Dovecot), SPAM filter. Amaliy: Email yuborish sinovi, qabul qilish. Qo'shimcha: DKIM, SPF sozlamalari, email arxivlash.
6	SSL sertifikatlari	Let’s Encrypt bilan sertifikat olish (certbot), SSL konfiguratsiyasi, avtomatik yangilash. Amaliy: Veb-server uchun SSL o'rnatish. Qo'shimcha: Xavfsizlik skaneri bilan sinov (sslscan), self-signed sertifikatlar.
7	Malumotlar bazasi: MySQL va PostgreSQL	MySQL o'rnatish, baza yaratish (CREATE DATABASE), foydalanuvchi qo'shish. PostgreSQL asoslari. Amaliy: Foydalanuvchi qo'shish, baza boshqaruvi (pgAdmin). Qo'shimcha: Backup (mysqldump, pg_dump), replikatsiya asoslari.
8	Yuklamalarni taqsimlash (Load balancing): Haproxy, Keepalived	Haproxy konfiguratsiyasi (frontend, backend), load balancing sinovi, Keepalived bilan HA. Amaliy: Ikki serverni ulash, sinov. Qo'shimcha: Round-robin, leastconn algoritmlari, session sticky.
9	Monitoring sistemalar: Prometheus, Grafana, Alertmanager	Prometheus o'rnatish, Grafana dashboard, Alertmanager orqali bildirishnomalar. Amaliy: Monitoring sozlamasi, grafik yaratish. Qo'shimcha: Node Exporter, Blackbox Exporter, alerting qoidalari.
10	Server virtualizatsiyasi: Proxmoх	Proxmoх o'rnatish, virtual mashina yaratish (VM), klasterlash. Amaliy: VM sozlamasi, ishga tushirish. Qo'shimcha: LXC konteynerlari, HA klaster sozlamalari.
11	Firewall gateway: Opnsense va Pfsense	OPNsense o'rnatish, firewall qoidalari, VPN sozlamalari. Amaliy: Tarmoq xavfsizligini sinovdan o'tkazish (nmap). Qo'shimcha: IDS/IPS integratsiyasi, trafik shakllantirish.
12	Proxy server: Squid proxy, stunel	Squid o'rnatish, proxy sozlamalari (access.log), Stunnel bilan SSL tunnel. Amaliy: Proxy orqali internetga ulanish, sinov. Qo'shimcha: Cache sozlamalari, monitoring, transparent proxy.
13	Aralasht darslar: Xavfsizlik, FTP, Linux kernel, Tuning	Kernel parametrlari (/etc/sysctl.conf), xavfsizlik sozlamalari (fail2ban), FTP (vsftpd). Amaliy: Kernel tuning, FTP server sozlamasi. Qo'shimcha: SELinux, AppArmor, kernel module boshqaruvi.
14	IP telefoniya(Mini ATS): FreePBX server	FreePBX o'rnatish, SIP sozlamalari, kengaytma qo'shish. Amaliy: Qo'ng'iroq sinovi, konfiguratsiya tekshirish. Qo'shimcha: VoIP xavfsizlik choralari, Asterisk asoslari.
15	VPN sozlamalari: OpenVPN va WireGuard	OpenVPN o'rnatish, konfiguratsiya fayllari, WireGuard asoslari. Amaliy: VPN ulanishini sinovdan o'tkazish. Qo'shimcha: IPsec bilan taqqoslash, xavfsizlik sozlamalari.
16	Tarmoq monitoringi: Nagios va Zabbix	Nagios o'rnatish, Zabbix server va agent sozlamalari. Amaliy: Server holatini monitoring qilish. Qo'shimcha: Grafiklar yaratish, bildirishnomalar sozlash.

Diqqat bu mavzular hammasi