Axloqiy xakerlikda shartnoma: huquqiy asos, tuzilma va amaliyot

1 Huquqiy asos

O‘zbekiston Respublikasida axloqiy xakerlik shartnomasi fuqarolik-huquqiy shartnoma sifatida qaraladi va quyidagi normativ-huquqiy hujjatlarga asoslanadi:

O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi (FK)

Fuqarolik kodeksi axloqiy xakerlik shartnomasini tuzish, bajarish, o‘zgartirish va bekor qilish jarayonlarini tartibga soladi. Quyidagi moddalar ayniqsa muhimdir:

  • FK 2-moddasi: Fuqarolik qonunchiligi fuqarolik muomalasi ishtirokchilarining huquqiy holatini, shartnoma majburiyatlarini va boshqa mulkiy munosabatlarni tartibga soladi. Axloqiy xakerlik shartnomasi fuqarolik shartnomasi sifatida ushbu moddaga muvofiq tuziladi.

  • FK 8-moddasi: Fuqarolik huquq va burchlari shartnomalar orqali vujudga keladi. Axloqiy xakerlik shartnomasi qonunda nazarda tutilgan yoki unga zid bo‘lmagan bitim sifatida e’tirof etiladi.

  • FK 353–355, 364–366-moddalari: Shartnoma tuzish erkinligi, shartnomaning muhim shartlari bo‘yicha kelishuv va shartnoma shakli talablarini belgilaydi. Axloqiy xakerlik shartnomasi ushbu moddalarga muvofiq tuzilishi kerak.

  • FK 385-moddasi: Shartnomani o‘zgartirish yoki bekor qilish oqibatlarini tartibga soladi. Agar shartnoma bekor qilinsa, taraflarning majburiyatlari tugaydi, o‘zgartirilganda esa majburiyatlar o‘zgartirilgan holda saqlanadi.

“Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining shartnomaviy-huquqiy bazasi to‘g‘risida”gi qonun

Ushbu qonun xo‘jalik shartnomalarini tuzish, bajarish va bekor qilish jarayonlarini tartibga soladi. Axloqiy xakerlik shartnomasi, agar u tadbirkorlik faoliyati doirasida tuzilsa, ushbu qonunga rioya qilishi kerak. Asosiy moddalar:

  • 1-modda: Qonunning maqsadi xo‘jalik shartnomalari orqali iqtisodiy munosabatlarni tartibga solishdir.

  • 10-modda: Xo‘jalik shartnomasiga qo‘yiladigan talablarni belgilaydi, masalan, shartnomaning yozma shaklda bo‘lishi va taraflarning kelishilgan xohishi.

  • 13-modda: Xo‘jalik shartnomasi tuzilgan paytdan boshlab kuchga kiradi va taraflar uchun majburiy hisoblanadi.

  • 26-modda: Sifatsiz xizmat ko‘rsatilgan taqdirda (masalan, axloqiy xakerlik xizmatlari kutilgan natijalarga erishmasa), buyurtmachi jarima undirish yoki to‘lovni rad etish huquqiga ega.

Axborot xavfsizligi sohasidagi qonunchilik

Axloqiy xakerlik axborot xavfsizligi bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasining “Axborotlashtirish to‘g‘risida”gi qonuni (1.12.00.00.00 Axborot va axborotlashtirish) va boshqa tegishli hujjatlar ushbu sohada faoliyat yuritishni tartibga soladi. Axloqiy xakerlik shartnomasi tuzishda axborot xavfsizligi standartlariga rioya qilish talab etiladi.

Xalqaro tajriba va normalar

Agar shartnoma xalqaro miqyosda tuzilsa, O‘zbekistonning xalqaro shartnomalari qoidalari qo‘llaniladi, agar ular milliy qonunchilikdan farq qilsa. Masalan, axloqiy xakerlik xizmatlari ko‘pincha xalqaro kompaniyalar bilan tuzilgan shartnomalar doirasida amalga oshiriladi, bunda xalqaro huquq normalari hisobga olinadi.

2 Axloqiy xakerlik shartnomasining tuzilishi

Axloqiy xakerlik shartnomasi O‘zbekiston qonunchiligiga muvofiq yozma shaklda tuzilishi kerak (FK 107 va 108-moddalar). Quyida shartnomaning asosiy tuzilishi va unda bo‘lishi kerak bo‘lgan muhim shartlar keltiriladi:

Shartnomaning umumiy tuzilishi

Shartnoma quyidagi asosiy bo‘limlarni o‘z ichiga olishi kerak:

  1. Muqaddima (Preambula): Shartnoma taraflari (buyurtmachi va ijrochi), ularning yuridik maqomi va vakolatlari ko‘rsatiladi.

  2. Shartnomaning predmeti: Axloqiy xakerlik xizmatlarining mohiyati, ya’ni axborot tizimlarining xavfsizligini sinovdan o‘tkazish, zaif nuqtalarini aniqlash va ularga qarshi choralar ko‘rish.

  3. Taraflarning huquq va majburiyatlari: Buyurtmachi va ijrochi o‘z majburiyatlarini aniq belgilaydi.

  4. Xizmatlarning hajmi va muddati: Sinovdan o‘tkaziladigan tizimlar, sinov turlari (penetration testing, vulnerability assessment va h.k.) va xizmat ko‘rsatish muddatlari.

  5. To‘lov shartlari: Xizmatlar uchun haq, to‘lov tartibi va muddatlari.

  6. Maxfiylik shartlari: Axloqiy xakerlik maxfiy ma’lumotlarga kirishni o‘z ichiga olganligi sababli, maxfiylik shartnomasi (NDA) alohida muhimdir.

  7. Javobgarlik: Sifatsiz xizmat ko‘rsatilgan taqdirda jarima yoki kompensatsiya shartlari.

  8. Shartnomani o‘zgartirish va bekor qilish tartibi: FK 385-moddasiga muvofiq shartnoma o‘zgartirilishi yoki bekor qilinishi mumkin.

  9. Nizolarni hal qilish: Nizolar iqtisodiy sudlarda yoki hakamlik sudida hal qilinishi mumkin.

  10. Imzolar va rekvizitlar: Taraflarning imzo va yuridik ma’lumotlari.

Muhim shartlar (FK 364-modda)

Shartnoma tuzilgan deb hisoblanishi uchun quyidagi muhim shartlar bo‘yicha kelishuvga erishilishi kerak:

  • Shartnomaning narsasi: Axloqiy xakerlik xizmatlarining aniq mazmuni (masalan, tarmoq xavfsizligini sinovdan o‘tkazish, veb-ilovalarni tahlil qilish).

  • Xizmat sifati: Xizmatlar qonunchilikda belgilangan standartlarga yoki shartnomada ko‘rsatilgan talablarga mos bo‘lishi kerak.

  • Narxi va to‘lov tartibi: Xizmatlar uchun haq va to‘lov muddatlari aniq ko‘rsatilishi lozim.

  • Muddatlar: Xizmat ko‘rsatishning boshlanish va tugash sanalari.

Shakl talablari

  • Shartnoma yozma shaklda bo‘lishi kerak, ya’ni bitta hujjat sifatida imzolanishi yoki elektron aloqa vositalari orqali hujjatlar almashish yo‘li bilan tuzilishi mumkin (FK 107 va 108-moddalar).

  • Elektron shartnomalar tuzilganda, hujjatning haqiqiyligi va tarafdan chiqqanligini tasdiqlovchi vositalar (masalan, elektron raqamli imzo) ishlatilishi kerak.

3 Amaliyotdagi xususiyatlar

Shartnoma tuzish jarayoni

Shartnoma tuzish jarayoni ikki bosqichdan iborat: oferta va aksept (FK 365-modda).

  • Oferta: Axloqiy xaker yoki buyurtmachi shartnoma tuzish taklifini yuboradi. Taklif aniq bo‘lishi, shartnomaning muhim shartlarini o‘z ichiga olishi va shaxsning niyatini aniq ifodalashi kerak (FK 367-modda).

  • Aksept: Ikkinchi taraf taklifni qabul qiladi, bu bilan shartnoma tuzilgan hisoblanadi.

Maxfiylik va axborot xavfsizligi

Axloqiy xakerlik shartnomasida maxfiylik shartlari alohida e’tibor talab qiladi, chunki xaker maxfiy ma’lumotlarga kirish huquqiga ega bo‘ladi. Maxfiylik shartnomasi (NDA) quyidagi jihatlarni o‘z ichiga olishi kerak:

  • Maxfiy ma’lumotlarni uchinchi shaxslarga oshkor qilmaslik.

  • Ma’lumotlarni faqat shartnoma doirasida ishlatish.

  • Sinovdan o‘tgan ma’lumotlarni yo‘q qilish yoki buyurtmachiga qaytarish.

Javobgarlik va jarimalar

Agar axloqiy xakerlik xizmatlari sifatsiz bo‘lsa yoki shartnoma shartlariga rioya qilinmasa, buyurtmachi quyidagi huquqlarga ega:

  • Xizmatlarni qabul qilishdan voz kechish va to‘lovni rad etish.

  • Sifatsiz xizmatlar qiymatining 20% miqdorida jarima undirish (26-modda, “Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining shartnomaviy-huquqiy bazasi to‘g‘risida”gi qonun).

  • To‘langan summalarni qaytarishni talab qilish.

Nizolarni hal qilish

Nizolar iqtisodiy sudlarda yoki hakamlik sudlarida hal qilinadi. Shartnomada nizolarni hal qilish tartibi aniq ko‘rsatilishi kerak, masalan, sudga murojaat qilishdan oldin muzokara olib borish talabi.

Amaliy maslahatlar

  • Yuridik xulosa olish: Shartnoma tuzishdan oldin yuridik xizmat yoki advokatlardan yozma xulosa olish tavsiya etiladi (21-modda, “Xo‘jalik yurituvchi subyektlar faoliyatining shartnomaviy-huquqiy bazasi to‘g‘risida”gi qonun).

  • Sifat standartlari: Shartnomada xizmatlar sifati aniq ko‘rsatilishi kerak, masalan, OWASP yoki ISO 27001 standartlariga rioya qilish.

  • Hujjatlashtirish: Sinov natijalari, aniqlangan zaifliklar va tavsiyalar hujjatlashtirilishi va buyurtmachiga taqdim etilishi kerak

PreviousAxloqiy xakerlik nima ?NextNamuna shartnoma

Last updated

Was this helpful?